Sigara bağımlılığı nedir?

Madde bağımlılığı Dünya Sağlık Örgütü’nce (World Health Organization-WHO), “kişinin kullanmakta olduğu psikoaktif maddeyi, daha önceden değer verdiği diğer nesnelerden ve uğraşlardan belirgin olarak daha değerli görmesi ve o maddeye çok daha yüksek öncelik tanıması” şeklinde tanımlanıyor. Aynı örgütün Uluslararası Hastalıkların Sınıflandırılması El Kitabı’nın on birinci maddesine göre madde bağımlılığına bağlı bozukluklar ise “zihinsel ve davranışsal bozukluklar” olarak nitelendiriliyor.

Türkiye Bağımlılıkla Mücadele Eğitim Programı’na göre bağımlılık, “kişinin kullandığı bir nesne veya yaptığı bir eylem üzerinde kontrolünü kaybetmesi.” Bu tanımlar kişinin söz konusu maddeye öncelik vermesini, zararlarını bildiği halde kullanmaya devam etmesini, azalttığı veya bıraktığında yoksunluk belirtileri göstermesini (vb.) de ifade ediyor.

Günde 1 sigara bile içiyorsan bağımlısın

Yine Dünya Sağlık Örgütü, sigara bağımlılığını ise “düzenli olarak günde 1 sigara içmek” olarak açıklıyor. Sigara, dünyada en çok ölüme sebep olan unsurlardan biri. 1950-2000 yılları arasında sigara nedeniyle 60 milyon kişinin öldüğü, bu rakamın 2. Dünya Savaşı’nda hayatını kaybedenlerin sayısından fazla olduğu belirtiliyor. Ve sigara “dünyanın en hızlı yayılan ve en uzun süren salgını” olarak görülüyor. Sigara içmek, 1960’lı yılların ortalarına kadar sadece bir “alışkanlık” olarak nitelendiriliyordu, ancak o tarihlerden sonra bir “bağımlılık” olduğu kabul görmeye başladı.

Sigaranın geliştirdiği bağımlılık, kokain ve eroin bağımlılığına benzetiliyor. Sigara, kişilerde fiziksel ve psikolojik bağımlılık yaratabiliyor. Nikotin, sigaranın yarattığı fiziksel bağımlılığın en önemli sebebi. Bu bağımlılık beyin yapısını değiştirebiliyor ve kişi, sigara içme isteğini engelleme iradesini gösteremeyebiliyor. Üstelik sigara içmenin kendisinde pek çok sorun yarattığını fark etmesine, bilmesine rağmen. Sigara içmediğinde kişinin vücudu, nikotin yoksunluğu duymaya ve bu yoksunluğu giderme yönünde telkinde bulunmaya başlıyor.

Öte yandan sigara, vücudunda nikotin ihtiyacı yokken dahi kişide psikolojik açıdan pek çok ihtiyacı giderdiği izlenimi yaratabiliyor. Aynı zamanda sigara içerken yaşadığı bazı anlara benzer anlar oluştuğunda da kişide sigara içimi tetiklenebiliyor, yani koşullu bir tepki oluşabiliyor. Yemek sonraları, toplantı araları, arkadaşlarla dertleşme buluşmaları, içki sofraları gibi. Aynı zamanda sigara, kişiler tarafından bir sosyal ilişki aracı olarak da kullanılabiliyor. Sigarayı bırakmak, yanıltıcı bir şekilde tüm bu alışkanlıkları ve rutinleri de bırakmak gibi algılanabiliyor.